مقاله‌ها

رانش از درون، فراخوان از بیرون (به بهانه انعقاد قراردادهاى اخیر)

رانش از درون، فراخوان از بیرون (به بهانه انعقاد قراردادهاى اخیر)    عبداللَّه موحد* منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره۶۴، دی ۱۳۷۸     موسپیدان و میانسالان نیک به خاطر دارند که در دوران اوج انقلاب و ماههاى نخست پس از سرنگونى شاه، “برخورد با پایگاههاى امپریالیسم” و پاکسازى جاى پاى بزرگ بیگانه در اقتصاد ملى از آرمانهاى مشخص مورد تأکید جامعه و نیروهاى سیاسى رادیکال محسوب مى‌شود. )به سابقه این آرمان که با نهضت ملى و مصدق بزرگ هم‌پیوند است، اینک کارى نیست(. در پى تصرف سفارت آمریکا که بیست سال تمام از آن مى‌گذرد، ابتدا دانشجویان خط امام و سپس مجموعه نیروهاى چپ درون حاکمیت به قصد خلع شعار همه نیروهاى رادیکال سعى بر آن داشتند تا آرمان یاد …

رانش از درون، فراخوان از بیرون (به بهانه انعقاد قراردادهاى اخیر) ادامه مطلب

روند تحول جناح‌بندیها در ایران (قسمت دوم)

روند تحول جناح‌بندیها در ایران (قسمت دوم)    هدى صابر منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۶۲، آبان  ۱۳۷۸   در بخش نخست مقاله که در نشریه شماره ۶۰ به چاپ رسید، مرزبندیهاى عمومى در “ایستگاه تاریخى ۵۷” و جناح‌بندیها در برش زمانى ۵۸ – ۶۰ ترسیم شد. در بخش دوم و پایانى مقاله، تحول جناح‌بندیها در ۴ برش ۷۲ – ۷۶ ۶۷ – ۷۲ ۶۰ – ۶۷ و ۷۶ به این سو مورد بررسى قرار گرفته است.    برش ۶۰ – ۶۷ در شرایطى که از زمستان سال ۵۹ با حادتر شدن اختلافات بنى‌صدر و سران حزب جمهورى و با جدیتر شدن درگیریهاى سیاسى سازمان مجاهدین و بخش غالب نظام، “بوى برخورد” استشمام مى‌شد، در ایام الحاق بهار و تابستان …

روند تحول جناح‌بندیها در ایران (قسمت دوم) ادامه مطلب

شرایط کلان سیاسى و انتخابات آینده

 شرایط کلان سیاسى و انتخابات آینده    هدى صابر منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۶۱، آبان  ۱۳۷۸   به رغم آنکه بیست سالِ سخت، سنگین و پرتاوان را پشت سر نهاده‌ایم و رها کردن هر چه امید و آرمان و میل به تحول و ترقى را در “خلاء” به دست صاحبان انحصارى قدرت نظاره کرده‌ایم اما سنگینى روند مانع از آن نیست تا بتوانیم شرایط بیست سال قبل را در پس پیشانى مرور کنیم: بیست پاییز قبل نیز که چند صباحى از فروپاشى نظام آزادى‌کش و ظرفیت بر باد ده نمى‌گذشت آحاد مردم و از جمله نیروهاى سیاسى مختلف خود را براى حضور فعالانه در نخستین انتخابات پارلمانى به قصد تشکیل اولین مجلس دوران “جمهورى” آماده مى‌کردند. در آن هنگام چهار …

شرایط کلان سیاسى و انتخابات آینده ادامه مطلب

«دشمنى چون مار یا چون نعش؟»

“دشمنى چون مار یا چون نعش؟”    منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۶۰، آبان  ۱۳۷۸   صدور تضاد به خارج از جناحهاى صاحب قدرتِ درون نظام و “دشمن سازى” به قصد سرپوش نهادن بر اختلافات داخلى از جمله شیوه‌هاى شناخته شده و بس کاربر جناحهاى قدرت خصوصاً جناح راست بوده است. بدین مضمون که هرگاه تضادهاى درونى رو به اوج مى‌گذارد پروژه خلق یا بزرگ‌نمایى یک تضاد خارجى در دستور کار غوغاسالاران حرفه‌اى و تمرین کرده قرار مى‌گیرد. در این چهارچوب هر زمان که به هر دلیل به “استکبار جهانى” و “دشمنان قسم خورده بین‌المللى” استراحت مى‌دهند، در داخل به دنبال یک تضاد قابل پرورش روانه مى‌شوند تا سیبل مشترکى براى گلوله‌باران تمامى‌ناپذیر آماده کنند. جریان راست و بویژه بخش سرکوبگران …

«دشمنى چون مار یا چون نعش؟» ادامه مطلب

چه مردان سبزى به دریا رسیدند

  هدى صابر منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۵۸، مهر  ۱۳۷۸ “بنام پروردگار شهیدان” آشنایان ره عشق در این بحر عمیق غرقه‌گشتند و نگشتند به آب آلوده در نگاهى سیار به صفحه فراخ تاریخ چنین مى‌توان دریافت که در میان نسلهایى که یکى از پى دیگرى به عرصه “زنده”گى گام مى‌نهند، هستند نورسیدگانى که داوطلبانه و مسئولانه در عین آرامى و بى‌ادعایى، پشت و شانه براى حمل بارهاى گران در میان مى‌گذارند. در تاریخ یک سده اخیر میهن ما سه نسل چنین خصلتى بروز داده‌اند: فرزندان برخاسته از مشروطه، جوانان پندآموخته از فراز مبارزاتى سالهاى ۳۹-۴۲ و بچه‌هاى انقلاب. به هر قلمرو اعم از ادب، هنر، سیاست، تفکر، ورزش و… که سرکشى کنیم بانیان و سامان‌دهندگان و صاحبان سبک و روش …

چه مردان سبزى به دریا رسیدند ادامه مطلب

اقتصاد جنگ؛ فرصت آن دو سال و تاوان آن شش سال

اقتصاد جنگ؛ فرصت آن دو سال و تاوان آن شش سال    عزت‌اللَّه سحابى – هدى صابر منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۵۸، مهر  ۱۳۷۸   در سرزمینى چون سرزمین ما که عناصرى مانند “اجبار” و “ناگزیرى” عموماً نقشى فرادست و برتر از عناصرى از جنس “انتخاب” و “اراده تغییر”، در روند تحولات ایفا مى‌کنند، مواجهه با برخى اجبارها و بعضى ناچارى‌ها در بزنگاههایى خاص مى‌تواند “موهبتى” تلقى شود. شوریدن بر ارزشهاى نظام شاهنشاهى که در مسیر خود به نقطه عطف انقلابى بهمن ۵۷ در تاریخ کهن ما منجر شد خود یک “انتخاب” بود اما این انتخاب جامعه و ظرفیتهاى بس عظیم و خواست اجتماعى تحول به قصد تغییر مکان از نقطه موجود به وضعیت مطلوب، از سوى مجموعه رهبرى مورد …

اقتصاد جنگ؛ فرصت آن دو سال و تاوان آن شش سال ادامه مطلب

دفتر تحکیم؛ نقد امروز، آینده پیشاروى

دفتر تحکیم؛ نقد امروز، آینده پیشاروى   هدى صابر منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۵۷، شهریور  ۱۳۷۸ اتحادیه انجمنهاى اسلامى دانشجویان کشور در سرفصل بیستمین سالگرد تأسیس در شرایطى همایش نقد عملکرد خویش را برگزار مى‌کند که با سه گرایش مشخص برتراویده از درون نظام در رابطه با خود روبروست: امیال براندازانه جریان راست سوکوبگر – آراى انحلال طلبانه راست معتدل‌تر – سلایق قیم مآبانه برخى طیفهاى جریان اصلاح طلب. جریان نخست با انواع حیل و کاربست تاکتیکهاى مختلف مجدانه درصدد است تا تحکیم را از مدار مبارزه قانونى – علنى منحرف و به میدان نبرد فیزیکى بکشاند. جریان دوم در پى فرسایش تحکیم در عرصه جنگ سیاسى است. و جریان سوم نیز تنها چه نباید کرد ارائه مى‌دهد و تحکیم …

دفتر تحکیم؛ نقد امروز، آینده پیشاروى ادامه مطلب

مسجد سلیمان؛ امید احیا؟

 مسجد سلیمان؛ امید احیا؟  سهیل خوزى، جواد رحیم‌پور، هدى صابر، میکاییل عظیمى منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۵۶، مرداد  ۱۳۷۸ در شماره پیشین در گزارشى با عنوان “مسجد سلیمان، ایران فرداى بدون نفت” صفحاتى چند را به درددل خرد و کلان مسجد سلیمان اختصاص دادیم. مجموعه سطورى که از گلایه از آنچه بر آنان گذشته و مى‌گذرد و هراس از بى‌آیندگى موج مى‌زد و بر ذهن و دل شلاق. ساکنان شهر از یاد رفته ضمن شِکوه غمگنانه از “نامردى تاریخ”، انتظار احیا دارند. صفحات پیش‌روى شما در این شماره به طرح اندیشه‌هاى مسجد سلیمانى‌ها براى برون رفت از وضع رقت‌بار موجود و باز شدن مسیرى به سوى آینده اختصاص یافته است. شهرى که از نظر تعداد جمعیت پس از اهواز، آبادان …

مسجد سلیمان؛ امید احیا؟ ادامه مطلب

مسجد سلیمان امروز، ایران فرداى بدون نفت

گزارش پیش رو، حاصل یک مطالعه‌ی میدانی توسط شهید هدی صابر به همراه سه تن دیگر از همراهانش می‌باشد که در سال ۱۳۷۸ در شهر مسجد سلیمان صورت گرفته است. در جمع‌بندی این گزارش آمده: «مسجد سلیمان بدون نفت مى‌تواند آینه ایران فرداى تهى ز نفت به حساب آید. موقعیت کنونى منطقه بدون نفت تلنگرى است به ذهن همه ایرانخواهان و مردم دوستان. هم آیند مسجد سلیمان بدون نفت، بى‌متولى است. همچنانکه اقتصاد ایران نیز بى‌متولى است. مسجد سلیمان در پایان مسیر و ایران بزرگ در میانه نزدیک به انتهاى مسیر. ایران بزرگ امید افزونترى براى گریز از لمس “وضعیت مسجد سلیمانى” دارد. در همین حال اهالى شهر از یاد رفته مسجد سلیمان ضمن شکوه غمگنانه از “نامردى تاریخ” انتظار “احیا” دارند. هم آنان ایده‌هاى خود را به قصد برون رفت از وضع موجود و احیاى مجدد مطرح مى‌کنند.»

نوبت دولت نو

نوبت دولت نو   عبداللَّه موحد* منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۵۴، خرداد ۱۳۷۸    آقاى رئیس‌جمهور! در آغازین روزهاى خردادماهى که گذشت، دومین سالگرد رخداد دوم خرداد هفتادوشش نیزپشت سر نهاده شد و دولت در انتهاى تابستان امسال مى‌رود که به سومین سال قبول مسئولیت وارد شود. از همان ابتداى زمامدارى با توجه به ۳ شاخص “مزیت اصلى رئیس‌جمهور”، “روح عمومى حاکم بر برنامه دولت” و “ترکیب کابینه” بر همگان روشن بود که دولت جدید ایجاد دگرگونى در شرایط فرهنگى – سیاسى را هدف اصلى خود قرار داده است. اعلام نیاز عمومى در دوم خرداد هفتاد و شش در قبال به وجود آمدن تغییرات اساسى و حذف شرایط ویژه سیاسى – فرهنگى سالهاى ۱۳۶۰-۱۳۷۵ نیز به عنوان یک عامل روانى …

نوبت دولت نو ادامه مطلب

اقتصاد مصدق، اندیشه به جاى نفت

«در این احوال که “اضطرار” و “دلشوره” تاریخى، دو عنصر بارز و تحمیلى دوران بودند و دولت ملى دغدغه و عزم اجراى قانون ملى شدن و تضمین بخشیدن به “آزادى” از طریق اصلاح قانون انتخابات مجلس و شهرداریها را داشت، براى برنامه مشروح و مطولِ ذهنى اقتصادى و وعده و وعیدهاى بى‌پشتوانه – بسان دیروز و امروز – جا و مکانى وجود نداشت. … بیست و هفت ماه و پانزده روز براى “عمل اقتصادى” زمانى است بس محدود. شناخت وضع موجود، مسئله‌شناسى، طراحى و تجویزِ تنها نیز به زمانى بیش از این نیاز دارد. هنر مصدق “عملِ در جا” و واکنش سریع در مواجهه با پى‌آمدهاى ابرام و پایدارى در قبال تحقق آرمان ملى شدن نفت بود. چرا که زمان در حال گریز، قدرت مانورى براى او باقى نمى‌گذاشت.»

لهیب جاویدان آذر (گذرى استراتژیک بر جنبش دانشجویى)

هنگامى که در سالهاى زمامدارى رضاخان سنگ بناى دانشگاه تهران گذاشته شد و ایران در دوران توسعه رضاخانى به اولین نهاد آموزش عالى دست یافت نه بنیانگذاران و نه مجوزدهنده تأسیس آن شاید در مخیله خود تصور نمى‌کردند که دانشگاه جدا از کارکرد علمى خود قادر است در عرصه سیاسى – اجتماعى ایران نیز ایفاى نقش کند. به هنگام پیدایش فکر تأسیس دانشگاه و پذیرش آن سه عامل “وابستگى جدى به طراحى و برنامه‌ریزى مستشاران خارجى” از دهه‌هاى آخر حکومت قجر، “ناتوانى داخلى در طرح و پردازش پروژه‌ها” و بالاخره “انگیزه‌هاى رقابت شخصى رضاخان” با کمال پاشا به عنوان محور نوسازى ترکیه، در تربیت کادرهاى علمى سهمى مؤثر داشتند. زمانى که فکر به عمل تبدیل شد در سیستم آموزشى برگرفته از تجربه فرانسه، چند ده دانشجو که عموماً از طبقه متوسط به بالا بودند با ورود به کلاسهاى نوساز، نام خود را به عنوان اولین ره‌یافتگان به دانشگاه، در تاریخ علمى ایران زمین ثبت کردند.

عرصه اقتصاد، جاى پاى بزرگ گذشته

عرصه اقتصاد، جاى پاى بزرگ گذشته هُدى صابر منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۴۷، مهر ۱۳۷۷ در نیمه مهر ماهى که گذشت رئیس سازمان برنامه و بودجه ضمن بیان این مهم که “در شهریور ماه گذشته چندین وزارتخانه و نهاد دولتى براى پرداخت حقوق کارکنان خود با مشکل روبرو بوده‌اند”، چنین هشدار داد که “اگر تا هفته آینده فکرى نشود، پرداخت حقوق کارمندان به خطر مى‌افتد”. بنا به گفته وى از آنجا که طى شش ماهه اول سال جارى تنها ۶۰ درصد از درآمد ارزى پیش‌بینى شده از محل فروش نفت، تحقق یافته است، دولت با بحران حاد کسرى بودجه مواجه است. رئیس دستگاه برنامه و بودجه همزمان با به صدا در آوردن زنگ خطر، از لایحه‌اى سخن به میان آورد …

عرصه اقتصاد، جاى پاى بزرگ گذشته ادامه مطلب

دانشگاه ناشر آگاهى، مبشر آزادى

دو دهه قبل در چنین ایامى مقارن با ماههاى شورانگیز انقلاب، دانشگاه کانون خبررسانى، روشنگرى و ارتباط روشنفکر – مردم محسوب مى‌شد. فایده تاریخى چنین ارتباطى آن بود که مردم به منظور آگاهى از روند تحولات و حوادث تازه، هر روز “راه دانشگاه” در پیش مى‌گرفتند. در این رابطه طبیعى دوسویه، هم مردم با وظایف ناشى از آگاهى آشنا مى‌شدند و هم دانشگاه فضاى مردم را لمس مى‌کرد و انتظاراتشان را در مى‌یافت. برقرارى این رابطه از چنان کارکردى برخوردار شد که حتى پس از تعطیل همزمان دانشگاه و مطبوعات در چهاردهم آبان ماه ۵۷، دانشجو به رغم مسدود شدن امکان دانشگاه با استفاده از روابط و مناسبات محلى و کوچه و بازارى و با اتکاء به حداقل امکانات، همچنان منبع خبررسانى و الهام‌بخشى به مردمِ تشنه خبر و تحلیل محسوب مى‌شد.

در غیاب خدا و مردم

در غیاب خدا و مردم   عبداللَّه موحد* منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۴۶ ، شهریور ۱۳۷۷   از همان سال ۶۰ که مجموعه “غیرخودیها” هم از حاکمیت انقلاب و هم از جامعه سیاسى بیرون رانده شدند و موهبتِ “تنفس” سیاسى و فکرى انحصاراً مورد استفاده “خودیها” قرار گرفت، “حق ویژه” بهره‌بردارى از امکانات نیز به عنوان حق “طبیعى” خودى‌ها قلمداد شد. در همان تابستان سال ۶۰ ابتدا “کاروان اختصاصى” حج به راه افتاد. اندکى پس از آن تشکیلات “تربیت مدرس” به پاس تلاشهاى اعضاى انجمنهاى اسلامى در جریان “انقلاب فرهنگى” و رخدادهاى بعدى گشایش یافت تا فارغ‌التحصیلان “مکتبى” و متعهد به نظام براى کسب کرسى استادى و “بى‌نیاز” شدن نظام از اساتید “غیرخودى”، میدان علم را نیز “تسخیر” کرده …

در غیاب خدا و مردم ادامه مطلب

«قربانیمى قبول ایله آراز» : صمد، عاشیق میلت

«قربانیمى قبول ایله آراز»[۱] :  صمد، عاشیق میلت   هدی صابر منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۴۶ ، شهریور ۱۳۷۷   ۳۰ سال قبل قلب گرم و تپنده یک آذرى “عاشیق میلت” در آب سرد آراز از حرکت بازایستاد. ایستادنى پر اما و اگر و پرابهام و تردید. “صمد عمى‌جان” که با یک کت مشکى، یک بغل کتاب  و یک سینه صفا، عمر را وقف “حرکت” در مسیرهاى روستایى سرزمین مادرى کرده بود و بى‌وقفه در حد فاصل آبادیهاى ممقان، دهخوارقان، خسروشاه و… نقطه‌چین سبز مى‌زد، بسیار زود دیدگانِ خیل عموزادگانِ کوچک را بر افق حاده‌هاى خاکى منتظر گذاشت. تا قبل از آن، ورود او به ده همان و تشکیل یک حلقه از بچه‌هاى ریز و درشت همان و باز …

«قربانیمى قبول ایله آراز» : صمد، عاشیق میلت ادامه مطلب

شلتاق: نگاهى تاریخى به دخالت نظامى در عرصه سیاسى

شلتاق: نگاهى تاریخى به دخالت نظامى در عرصه سیاسى   هدی صابر منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۴۵ ، مرداد ۱۳۷۷   در سرزمین پررمز و راز میهن من طبق یک سنت دیرپاى بومى، حرکتهاى اجتماعى نو و روندهاى تحولى از رسیدن به انتهاى مسیر طبیعى و نظاره و لمس محصول مورد انتظار خویش محروم‌اند. در سرزمین “آه و کاش و افسوس”، هم صاحبانِ ایده و طراحان و “راهبران” و هم “رهزنان”، هر دو از دو منظر جداگانه در پایانِ زودرس و غیرطبیعى روندهاى تحولى غبطه مى‌خورند. رهزنان و سرکوبگران به کوتاهى و غفلت خویش که چرا حرکت را در نطفه خفه نکرده و با “زمینه‌کُشى”، تحول را منتفى نساخته‌اند و طراحان و رهبران نیز به خطاهاى استراتژیک و اشتباهات …

شلتاق: نگاهى تاریخى به دخالت نظامى در عرصه سیاسى ادامه مطلب

تیغ کشیدن بر «جامعه»

عبداللَّه موحد* منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۴۵ ، مرداد ۱۳۷۷   در گرماگرم مردادى که در آن به سر مى‌بریم نود و دومین سالروز جنبش گرانقدر مشروطه در سربرگ ذهنمان ثبت مى‌شود. از آن سو که بنگریم مشروطیت ایران هشت گام دیگر تا یک صد سالگى فاصله دارد. اگر در عصر تردیدهاى زبونانه که در آن مبانى هر آرمان را گردن مى‌زنند و شأن نزول هر نقطه عطف تاریخى را از برگ واقعیت پاک مى‌کنند، هنوز نسبت به آرمانهاى والاى مشروطه وفادار باشیم در سالروز این رخداد ملى، دگرباره بر خواسته‌هاى نخستین آن صحه مى‌نهیم. احقاق حقوق “همواره معوقه” مردم، جان‌مایه جنبشى بود که هشت گام تا آغاز دومین سده حیاتش فاصله دارد. اما مادرِ مشروطه که در کشاکش …

تیغ کشیدن بر «جامعه» ادامه مطلب

فرانسه ۹۸؛ جام متوسط‌ها

 فرانسه ۹۸؛ جام متوسط‌ها   على صاحبى* منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۴۵ ، مرداد ۱۳۷۷   “دتانتوراکوپا جولس ریمه” مشهور به “ژول ریمه” در بهار سال ۱۹۳۰ میلادى تیمهاى شاخص اروپایى را در کشتى “کونت ورده” نشاند تا در مونته ویدئو اروگوئه به همراه تیمهاى قاره آمریکا، نخستین دوره مسابقات جام جهانى فوتبال را برگزار کنند. بانى فرانسوى مسابقات جام جهانى هیچ گاه تصور نمى‌کرد که تب و تاب این رقابتهاى جهانگیر و اخبار مربوط به آن به عنوان اخبار حساسترین رخداد بین‌المللى قلمداد شود. از آن زمان قریب به ۷۰ سال مى‌گذرد. در طول این ۷ دهه ۱۶ بار برترین توپ‌زنهاى جهان براى تصاحب جام رویاروى هم قرار گرفته‌اند. ۳ دوره پیش از آغاز جنگ بین‌الملل دوم و …

فرانسه ۹۸؛ جام متوسط‌ها ادامه مطلب

پدر نسل‌کش، پدر توسعه، پدر مخلوع

 پدر نسل‌کش، پدر توسعه، پدر مخلوع   منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۴۴، تیر ۱۳۷۷    در سالهاى میانى دهه ۱۹۶۰ میلادى “زردها” هر کدام به نوعى توجه جهان را به خود معطوف ساخته بودند: ویت‌کنگها با ظفر قهرمانانه “دین‌بین‌فو”، نبوغ ژنرال “جیاپ” و عطوفت و پایدارى “عموهوشى‌مین”؛ چینیها با انقلاب فرهنگى و “صدگل” مائو و قمر مصنوعى؛ ژاپنیها با رشد سریع اقتصادى، خیز به قصد تسخیر بازار بین‌المللى کالاهاى سبک و برترى والیبالیستها و پینگ‌پنگ‌بازانشان در سطح جهان، و کره‌ایها – شمالى – با نمایش اعجاب‌انگیز در رقابتهاى فوتبال جام جهانى ۱۹۶۶ لندن و مغلوب کردن تیم ملى ایتالیا و قد علم کردن در برابر نامداران پرتقال. اما در میان همه رخدادهاى جهان زرد، “حمام خونِ” اندونزى رخداد ویژه‌اى …

پدر نسل‌کش، پدر توسعه، پدر مخلوع ادامه مطلب

اسکرول به بالا