دانشگاه ناشر آگاهى، مبشر آزادى
عبداللَّه موحد*
منبع: ماهنامه ایران فردا، شماره ۴۷، مهر ۱۳۷۷
دو دهه قبل در چنین ایامى مقارن با ماههاى شورانگیز انقلاب، دانشگاه کانون خبررسانى، روشنگرى و ارتباط روشنفکر – مردم محسوب مى‌شد. فایده تاریخى چنین ارتباطى آن بود که مردم به منظور آگاهى از روند تحولات و حوادث تازه، هر روز “راه دانشگاه” در پیش مى‌گرفتند. در این رابطه طبیعى دوسویه، هم مردم با وظایف ناشى از آگاهى آشنا مى‌شدند و هم دانشگاه فضاى مردم را لمس مى‌کرد و انتظاراتشان را در مى‌یافت.
برقرارى این رابطه از چنان کارکردى برخوردار شد که حتى پس از تعطیل همزمان دانشگاه و مطبوعات در چهاردهم آبان ماه ۵۷، دانشجو به رغم مسدود شدن امکان دانشگاه با استفاده از روابط و مناسبات محلى و کوچه و بازارى و با اتکاء به حداقل امکانات، همچنان منبع خبررسانى و الهام‌بخشى به مردمِ تشنه خبر و تحلیل محسوب مى‌شد.
گرچه در تمامى سالهاى دهه ۶۰ و بخشى از دهه ۷۰ با توجه به عدم امکان فعالیت سیاسى دانشجویان مستقل و “اشتغال تمام وقت” دانشجویان عضو انجمنهاى اسلامى و تحکیم وحدت )به عنوان تنها سازمان دانشجویى( براى دفاع کردن از وضعیت موجود، امکان برقرارى رابطه متقابل رشد یابنده میان مردم و دانشگاه وجود نداشت، اما اینک در شرایط زمانى پس از دوم خرداد مى‌توان به احیاى رابطه مزبور اندیشید. بویژه آنکه در شرایط نو، هم دانشجویان عضو انجمنهاى اسلامى توجیه وضع موجود را رسالت تاریخى خود نپنداشته و در طیف گسترده نیروهاى تحول‌طلب جاى گرفته‌اند، هم دانشجویان مستقل از انجمنهاى اسلامى در جستجوى امکانى براى تنفس فکرى – سیاسى‌اند و هم مردم رغبتى دوباره به برقرارى ارتباط با دانشگاه نشان مى‌دهند.
اکنون در شرایطى که هجومى انتقام‌جویانه برضد دستاوردهاى نسبى دوم خرداد در جریان است، پرّه بُرنده جریان ضد تحول سر و دست اهالى فکر و قلم را نشانه رفته است، آزادى و به تبع آن مطبوعات مستقل و آزاد، از حریم امنیتى برخوردار نیستند و هر شماره‌شان مى‌تواند “آخرین شماره” باشد، برقرارى رابطه کارآى دانشگاه و مردم که در برشهاى زمانى ۱۳۲۹ – ۳۲ و ۱۳۳۹ – ۴۲ نیز مصداق داشت، ضرورتى تاریخى قلمداد مى‌شود.
به رغم آنکه برشهاى قبلى داراى ویژگیهاى خاص خود بودند و ممیزه‌هاى تاریخى روشنى با شرایط کنونى دارند، اما نفس ارتباط راهگشاى دانشگاه و مردم همچنان به قوت خود باقى است. در موقعیت فعلى برقرارى چنین رابطه‌اى مددکار جنبش مدنى و حرکت رو به جلو پروژه توسعه سیاسى خواهد بود.
توقیف غیرقانونى روزنامه توس که در امر خبررسانى و شفاف کردن پشت پرده رخدادها کارآیى مؤثرى داشت چنین نشان داد که در غیاب مطبوعات آزاد، هم گذر از وضع موجود به سوى آزادیهاى مدنى کندتر صورت خواهد گرفت و هم مردم در قبال رویدادهاى جارى تجهیز نخواهند شد. در چنین احوالى مسئولیت فرزندان مردم در منزل آگاهى و آزادى، سنگینتر به نظر مى‌رسد. چنانچه دانشجویان به دیده‌اى تحققى نسبت به وظایف خویش بنگرند، زمینه‌هایى چون ترتیب دادن مناظره با دعوت از نمایندگان جناحهاى مختلف سیاسى درون و بیرون از حاکمیت، برپاکردن جلسات پرسش و پاسخ با حضور مدیران مسئول و سردبیران مطبوعات، نمایش فیلمهاى مطرح فکرى روز و ترتیب دادن پرسش و پاسخ با حضور فیلمسازان، انتشار نشریات دانشجویى خبرى – تحلیلى و برگزارى منظم گردهماییهاى دانشجویى – مردمى و برخورد فعال و مستمر با مسائل سیاسى – اجتماعى روز را مى‌توانند مورد دقت و توجه قرار دهند.
با تحقق بخشى از راهکارهاى هدفدار حتى در صورت ادامه جریان تهاجمى به مطبوعات، در حد خود مى‌تواند بدیل مطبوعات آگاهى‌بخش تلقى شود و به حرکت جریان آگاهى‌بخشى، خبررسانى و روشنگرى یارى رساند. حرکتى توأم با آرامش، عقلانیت و برى از ابراز واکنشهاى خودبه‌خودى. آغاز سال تحصیلى نو بهانه‌اى است براى یادآورى نقش دانشگاه در شرایط پیش روى.
* عبدالله موحد نام مستعاری است که شهید هدی صابر برای نگاشتن بسیاری از مقالات خود در نشریه‌ی ایران فردا از آن استفاده کرده است.
